Đình Thổ Hà - Bắc Giang

Đình Thổ Hà ở Bắc Giang là một ngôi đình làng nổi tiếng, và đã được xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia. Ngôi đình tiêu biểu cho không gian văn hóa tâm linh của người Việt với nét kiến trúc đặc trưng, cùng các mảng chạm khắc được thể hiện sống động.


Lịch sử Đình Thổ Hà

Căn cứ vào kết cấu các vì kèo của Đình Thổ Hà, các nhà nghiên cứu xác định 2 vì kèo giữa thống nhất với kiến trúc thế kỷ thứ 16. Đó là cấu trúc to nặng, trụ chống khung giá chiêng thấp bè, được bịt bằng tấm ván trang trí theo phong cách thời Mạc (1527 - 1592) với những hình rồng lưng võng yên ngựa, hoa lá và các con giống.

Năm 1633, phía sau Đình Thổ Hà được dựng thêm chùa. Năm 1685, ngôi đình trải qua cuộc đại tu, hoàn thành vào năm sau. Các đợt tu sửa về sau được ghi nhận vào năm 1714, 1879, và tu sửa lớn vào năm 1977, nâng cao nền để tránh nước ngập. Ðình thờ thành hoàng làng là Lão Tử và tổ sư nghề gốm Ðào Trí Tiến.


Kiến trúc Đình Thổ Hà

Đình làng Thổ Hà dựng trên khu đất rộng gần 3000m2, hướng Tây Nam trông ra sông Cầu. Đáng chú ý là ngôi đình không nằm giữa khu dân cư như ở các làng khác mà tập trung riêng thành một khu sinh hoạt cộng đồng với các chức năng kinh tế, giao thông, văn hóa.

Sân Đình Thổ Hà dài hơn 17m, rộng gần 13m. Hai bên sân có nhà tả vu, hữu vu, mỗi bên 5 gian kèo tam giác với 2 hàng cột đơn giản, lòng nhà rộng 3,6m. Cuối sân, có nhà tiền tế dài 15m, rộng gần 9m, gồm 3 gian chính 2 gian phụ, hai vì giữa kiểu chồng giường kết hợp giá chiêng, hai vì bên kiểu chồng giường. Tòa tiền tế là bộ phận được bổ xung vào thời Nguyễn. Sau tiền tế, cách một rãnh nước là khu đình chính gồm 3 tòa ngang dọc kiểu chữ công với bái đường, ống muống, hậu cung.

- Bái đường Đình Thổ Hà được dựng trên nền cao nửa mét, xung quanh bó đá tảng xanh, chia làm ba cấp. Mái lợp ngói mũi hài to bản, bốn góc là những đầu đao cong vút. Đầu bờ nóc uốn quanh hình lưỡi liềm. Tòa bái đường gồm 7 gian, 48 cột gỗ lim. Bức cửa võng được thếp vàng, chạm trổ lộng lẫy...

Đề tài trang trí chạm khắc gỗ ở Đình Thổ Hà khá phong phú. Ngoài tứ linh quen thuộc còn có nhiều con giống 4 chân nhỏ nhắn, trong các thế bò, đứng, leo trèo... các con thú lớn hơn như voi, ngựa, hươu, nai, chồn, nghê, lân... các hoa văn dây, lá lật, mây xoắn hình ốc... các nàng tiên cưỡi rồng, phượng, bay múa.

Kỹ thuật chạm khắc điêu luyện, sử dụng các kiểu chạm tác kênh bong hay chạm nền, chạm lộng... phù hợp với từng dề tài. Các khối hình trông đơn giản nhưng có sức sống và vẻ mềm mại, gần gũi với đời thường. Ngoài ra, di tích Đình Thổ Hà còn lưu giữ 9 tấm bia cổ, chứa đựng nhiều giá trị nghiên cứu văn hóa, lịch sử.