Đi du lịch Lai Châu, khách không chỉ được đắm mình trong cảnh đẹp với những cung đèo quanh co uốn lượn, ẩn hiện trong sương mai, hang động kỳ vĩ... mà còn được khám phá những nét văn hóa đặc trưng của 20 dân tộc, để rồi đến 1 lần sẽ nhớ mãi. Nhờ phát triển du lịch cộng đồng, không chỉ đời sống vật chất, tinh thần của người dân nâng lên mà còn góp phần quảng bá, giới thiệu những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của các dân tộc trong tỉnh.
Bản Hon
Khách đến du lịch thành phố Lai Châu, đi tiếp khoảng 20km đường nhựa nữa là tới xã Bản Hon (huyện Tam Đường). Tại bản của đồng bào dân tộc Lự này hầu như vẫn giữ nguyên vẹn những nếp nhà sàn cổ kính, nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc và tấm lòng chân chất, mến khách của dân bản. Đặc biệt, đến đây bạn có thể bắt gặp những người phụ nữ nhuộm răng đen với nụ cười đẹp như mùa thu tỏa nắng. Họ không ngại ngần nở nụ cười tươi để chụp ảnh cùng khách du lịch Lai Châu, với mong muốn khoe hàm răng được nhuộm đen rất cầu kỳ của mình. Được biết, tục nhuộm răng đen xuất phát từ quan niệm về chuẩn đẹp của người Lự, răng đen mới là răng đẹp, cô gái nào nhuộm răng đen chính là người có nhiều chàng trai để ý. Không chỉ để làm đẹp, phong tục nhuộm răng đen của người Lự còn mang một ý nghĩa tâm linh. Từ xưa, khi con gái 13 - 14 tuổi là phải nhuộm răng đen, một khi đã nhuộm răng thì không được phép tẩy trắng, nó sẽ theo họ từ khi trưởng thành cho đến khi chết, gia nhập vào thế giới tổ tiên thì tổ tiên mới công nhận người đó là người thuộc dòng tộc của mình.
Đến với Bản Hon, những khách có kinh nghiệm đi du lịch Lai Châu thường không bỏ qua trải nghiệm thử vai người nông dân thực thụ tham gia cấy lúa, trồng ngô, bắt cá, hái rau rừng với đồng bào. Được người dân bản địa hướng dẫn cách nấu những món ăn truyền thống. Hay bạn cũng có thể ngồi vào khung cửi để thử sức mình với những con thon, sợi chỉ dệt nên những tấm vải thổ cẩm sặc sỡ sắc màu. Vào buổi tối, những người nông dân cần cù, chất phác sẽ hóa thân thành các nghệ sĩ để gửi tặng du khách bao lời ca, điệu múa mang âm hưởng núi rừng. Chính vì vậy, nơi đây là điểm du lịch cộng đồng lý tưởng đối với những ai yêu thích loại hình du lịch cộng đồng (Homestay).
Bản Vàng Pheo
Bản văn hóa du lịch Vàng Pheo (xã Mường So, huyện Phong Thổ) nằm ở vị trí giao thoa giữa 2 dòng suối Nậm So và Nậm Lùm, bốn mùa nước chảy tựa như tiếng đàn tính tẩu năm xưa của chàng trai người Thái nghèo réo rắt từng đêm. Xung quanh bản là những nương ngô, ruộng lúa xanh tốt, và nếu đúng mùa hương hoa xoài, hoa nhãn bung tỏa thơm ngát khiến lòng ai cũng xốn xang, dao động khi ghé thăm. Giữa núi rừng trùng điệp, những nếp nhà sàn truyền thống của người Thái còn khá nguyên vẹn với kiểu kiến trúc mái vòm khum, 2 cầu thang lên xuống và bên trong nhà chia thành những gian buồng thuận tiện cho sinh hoạt.
Từ năm 2007, bản Vàng Pheo được UBND tỉnh công nhận là bản văn hóa du lịch. Cũng từ đó, bà con trong bản ngày một chú trọng tăng gia sản xuất, xây dựng đời sống văn hóa mới. Đặc biệt là quan tâm bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Thái để làm “của hồi môn” cho con cháu và thu hút khách du lịch Lai Châu đến tham quan. Đội văn nghệ người cao tuổi, chi hội phụ nữ bản được thành lập và luyện tập thường xuyên. Lời ca của các diễn viên không chuyên ấy đã chung sức làm ấm bản vui mường, thắt chặt tình đoàn kết dân cư. Du khách không chỉ được thưởng thức trọn vẹn những khúc hát dân ca ngọt ngào, điệu xòe Thái làm ngất ngây, say đắm lòng người mà còn có cơ hội thưởng thức những món ăn dân tộc đậm hương vị đồng quê do chị em trong bản chế biến: cá bống vùi tro, xôi ngũ sắc, thịt sấy, đậu phụ... Ông Mào Văn Niểm - Trưởng bản Vàng Pheo cho biết: “Mỗi tháng, bản đón trên 60 lượt khách trong và ngoài nước đến tham quan. Hiện nay có 10 gia đình kinh doanh du lịch. Bà con đã có kinh nghiệm làm du lịch nên du khách đến đây rất hài lòng”.
Bản Sin Suối Hồ
Bản du lịch cộng đồng Sin Suối Hồ (xã Sin Suối Hồ, huyện Phong Thổ) là một trong những điểm du lịch Lai Châu mới được khám phá. Đến với bản, bạn được rong ruổi trên con đường đá cổ rêu phong có từ thời Pháp thuộc, lên rừng thu hoạch thảo quả cùng người dân, chiêm ngưỡng sắc màu, tận hưởng mùi thơm ngào ngạt của hoa địa lan. Không chỉ có vậy, du khách được trải nghiệm cuộc sống của đồng bào dân tộc Mông, thưởng thức món ăn chế biến từ: lợn cắp nách, gà đen, rau rừng...; chiêm ngưỡng vẻ đẹp của thác nước: trái tim, tổ ong và tình yêu thơ mộng, lãng mạn. Cuộc sống dân dã, con người thân thiện luôn sẵn lòng đón chào những vị khách phương xa.
Sin Suối Hồ nằm trên địa bàn huyện Phong Thổ, cách thành phố Lai Châu 33km với đường đèo dốc quanh co, núi rừng hùng vĩ. Đây còn được gọi là bản hoa lan bởi hàng nghìn chậu địa lan được đặt khắp nơi trong bản. Bản Sin Suối Hồ có hơn 100 ngôi nhà trình tường, lợp ngói cổ kính với những bản sắc văn hóa truyền thống độc đáo của người Mông. Sin Suối Hồ có vô vàn các trải nghiệm để bạn lựa chọn như: ngắm ruộng bậc thang; khám phá núi rừng nguyên sinh; thăm hệ thống thác nước trái tim, thác tình yêu; chăm sóc thảo quả và địa lan... Được thỏa thích ngắm nhìn và mua sắm những nông sản, món đồ lưu niệm do bà con tự sản xuất hoặc thu hái trong rừng vào phiên chợ (thứ 7 hằng tuần). Ở đây còn có một điểm đến nổi tiếng của du lịch Lai Châu đó là đỉnh Bạch Mộc Lương Tử, đỉnh núi cao thứ 3 của Việt Nam với quần thể rừng đỗ quyên hàng trăm năm tuổi hoang sơ và kỳ bí, rất thích hợp với những ai thích chinh phục độ cao. Ngoài ra, ẩm thực Sin Suối Hồ cũng là điều hấp dẫn du khách đến với nơi đây, các món ăn được chế biến theo cách riêng của đồng bào Mông từ lợn cắp nách, gà đồi, cá suối... cho đến các loại rau rừng. Đây là bản du lịch cộng đồng có đầy đủ dịch vụ ăn, ngủ, nghỉ (Homestay), hướng dẫn viên để phục vụ khách.
Bản Gia Khâu 1
Gia Khâu 1 là bản du lịch cộng đồng của người Mông thuộc xã Nậm Loỏng, thành phố Lai Châu. Dù nằm ven trung tâm thành phố nhưng Gia Khâu 1 không bị ảnh hưởng bởi lối sống đô thị. Người dân nơi đây vẫn giữ gìn những phong tục tập quán vốn có. Bản nằm lọt thỏm trong lòng thung lũng trù phú, xung quanh là núi đá vôi hùng vĩ như những bức tường thành đắp lũy bảo vệ dân làng. Nét nổi bật là cảnh quan tự nhiên rộng lớn với đồng ruộng, nương ngô đan xen ngút ngàn. Xa xa từng đàn ngựa, trâu thong dong gặm cỏ khiến khách du lịch Lai Châu có cảm giác như đang lạc vào một miền cao nguyên cổ tích. Vào mùa xuân, bản rực rỡ trong sắc hoa đào, mận. Sang mùa hạ, Gia Khâu 1 xanh mỡ màng với những đồng cỏ, nương ngô trải dài. Vào cuối thu, đầu đông du khách lại được chiêm ngưỡng sắc vàng rực rỡ của những hàng cúc quỳ hay vườn hoa tam giác mạch uốn lượn bên các con đường, nếp nhà.
Bên cạnh đó, hệ thống hang động tự nhiên kỳ vĩ mới được thành phố Lai Châu đầu tư, khai thác du lịch từ đầu năm 2016 với những lớp nhũ đá được tạo hình độc đáo, kết hợp với vườn chim đà điểu và nhiều loại chim quý khác là điểm nhấn của điểm du lịch cộng đồng này. Ghé thăm Gia Khâu 1, chị Lò Thị Hà (xã Chăn Nưa, huyện Sìn Hồ) cho biết: “Do không có điều kiện nên mỗi lần lên thành phố tôi chỉ giải quyết công việc xong là về nên dù là người trong tỉnh nhưng giờ tôi mới có dịp đến đây. Lần đầu tiên đến bản Gia Khâu 1, tôi và gia đình cảm thấy rất vui và thích thú khi được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của hang động với những lớp nhũ đá xếp tầng lên nhau óng ánh đẹp mắt. Được chụp ảnh lưu niệm tại khu nuôi đà điểu, vườn hoa tam giác mạch và cúc quỳ... Mọi căng thăng, mệt mỏi sau những ngày lao động như tan biến. Nhất định tôi sẽ lại quay lại nơi đây và giới thiệu cho bạn bè cùng đến tham quan”.
Để những bản du lịch cộng đồng trở thành các điểm du lịch Lai Châu an toàn, thân thiện “vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi” cũng như giúp người dân làm du lịch tốt hơn, Sở du lịch Lai Châu đã phối hợp với Tổ chức phi chính phủ SNV (Hà Lan) tổ chức các lớp tập huấn bồi dưỡng kiến thức, trang bị kỹ năng, phương pháp làm du lịch cho người dân địa phương. Phối hợp với Dự án EU (Chương trình phát triển năng lực du lịch có trách nhiệm với môi trường và xã hội) tổ chức tập huấn cho đội ngũ cán bộ công tác trong lĩnh vực du lịch nghiệp vụ làm hướng dẫn viên du lịch. Tiếp tục tham gia chương trình hợp tác phát triển du lịch 8 tỉnh Tây Bắc mở rộng.
Với vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên cùng tấm lòng yêu mến khách, các bản du lịch cộng đồng Lai Châu đã và đang chiếm được tình cảm, để lại nỗi nhớ nhung sâu sắc trong lòng khách du lịch trong và ngoài nước.
TTXT du lịch Lai Châu