Đã được UNESCO xếp vào danh sách hai mươi hồ nước ngọt đẹp nhất thế giới cần được bảo vệ và phát triển, hồ Ba Bể (Bắc Kạn) không những mang vẻ đẹp độc đáo của thiên nhiên hoang sơ, mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa truyền thống được xây dựng qua nhiều thế hệ của người dân sống trong vùng hồ mà du khách mong muốn một lần đến khám phá, trải nghiệm.
Đến khám phá hồ Ba Bể - một trong những hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất Việt Nam, ta như lạc vào cõi mơ. Phong cảnh nơi đây như một bức tranh thủy mặc hữu tình nên thơ. Không chỉ có thế, nơi đây còn có những thắng cảnh đẹp gắn liền với nhiều di tích lịch sử như động Nả Poong - Trụ sở Đài phát thanh tiếng nói Việt Nam thời kì kháng chiến chống Pháp. Đến đây, du khách còn được thưởng ngoạn cảnh đẹp huyền ảo của Động Tiên, Hang Thẳm Phầy, sự trong trẻo, mát lạnh của Ao Tiên hay nét mạnh mẽ, cuồn cuộn của Thác Đầu Đẳng, Động Hua Mạ...
Và đến với Vườn quốc gia Ba Bể du khách không chỉ được thưởng ngoạn cảnh đẹp thiên nhiên mà còn được khám phá các nét văn hóa truyền thống nơi đây. Nếu du khách không muốn nghỉ trong những nhà hàng, khách sạn, thì có thể trải nghiệm với cuộc sống của người dân vùng cao trong những ngôi nhà sàn truyền thống, trong các bản làng để tìm hiểu thêm về đời sống sinh hoạt của người dân, đêm xuống được nghe những câu hát then, tiếng đàn tính ngân vang trong đêm giữa không gian núi rừng tĩnh mịch.
Du khách đến du lịch hồ Ba Bể trong những ngày mùng 9 - 11 (Tết âm lịch) có thể hòa mình vào không khí lễ hội xuân Ba Bể. Vì vào ngày mùng 10 tháng Giêng hằng năm, lễ hội xuân lại được tưng bừng tổ chức, thu hút hàng vạn du khách gần xa đến trẩy hội. Với ý thức bảo tồn và phát triển lễ hội Lồng Tồng, một hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng của các dân tộc tỉnh Bắc Kạn nói chung và của huyện Ba Bể nói riêng.
Khách du lịch gần xa đến đây để hiểu thêm về văn hóa và con người vùng hồ Ba Bể thông qua nhiều hoạt động văn hóa và trò chơi dân gian được tổ chức, người dân và du khách đến với lễ hội luôn được thưởng thức các tiết mục văn nghệ, tham gia vào các trò chơi truyền thống hay xem những phần thi hấp dẫn như chọi bò và đua thuyền độc mộc... Khi màn đêm buông xuống cũng là lúc ngọn lửa trại được thổi bùng lên, tiếng hát, chém rượu cay xoay quanh ánh lửa bập bùng.
Hồ Ba Bể không chỉ có tiềm năng và lợi thế lớn để phát triển du lịch mà còn góp phần rất quan trọng vào việc bảo tồn đa dạng sinh học, môi trường tự nhiên của Vườn quốc gia Ba Bể. Chính vì thế, vị trí của du lịch hồ Ba Bể đã được xác định rõ trong chiến lược phát triển du lịch Việt Nam thời kỳ 2011-2020 và tầm nhìn đến 2030, trong quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam thời kỳ đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. Theo đó, nơi đây được xác định là khu du lịch sinh thái chuyên đề cấp Quốc gia trong hệ thống 30 khu du lịch Quốc gia đã được xác định.
Để cụ thể hóa mục tiêu phát triển du lịch, trong những năm qua, tỉnh đã đầu tư nâng cấp tỉnh lộ 258 và quốc lộ 279 từ tỉnh đến trung tâm huyện, và tiếp tục đầu tư nâng cấp tuyến đường giao thông từ trung tâm huyện đến hồ Ba Bể (đường 258). Đây là cơ sở để kết nối trong vùng nhằm hình thành các tour du lịch thắng cảnh, du lịch sinh thái, du lịch tâm linh...
Nhằm chủ động và khai thác tốt các thế mạnh dịch vụ du lịch, huyện nhà cũng đã tập trung làm tốt công tác quy hoạch. Đến nay, quy hoạch điều chỉnh phát triển KTXH huyện Ba Bể giai đoạn 2016-2020, tầm nhìn đến 2030 đã được UBND tỉnh Bắc Kạn phê duyệt, theo đó, nơi đây sẽ huy động mọi nguồn lực chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng thương mại, dịch vụ. Trên cơ sở quy hoạch tổng thể, huyện xây dựng quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020, kế hoạch sử dụng đất hàng năm. Từ đó, huyện chủ động thông tin giới thiệu tới các doanh nghiệp khi có nhu cầu khảo sát, tìm hiểu đầu tư. Cùng với đó, huyện đã thực hiện trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử, văn hóa, tâm linh, địa điểm du lịch; duy trì việc tổ chức các lễ hội truyền thống, đặc biệt là hội Lồng Tồng, nhằm thu hút đông đảo du khách thập phương.
Bên cạnh đó, cư dân vùng hồ Ba Bể đã tích cực tham gia phát triển các loại hình du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng... Trong đó, du lịch theo hình thức khám phá, tìm hiểu văn hóa bản địa (homestay) đang rất được ưa chuộng. Du khách sẽ có một cảm giác mới lạ, dễ chịu từ các hoạt động thưởng ngoạn cảnh đẹp thiên nhiên và các bản làng ven hồ bằng thuyền độc mộc; được thưởng thức những món ăn độc đáo, đặc sản của địa phương như: rau ngót rừng, rau bồ khai, cá hồ, tép chua...; được nghỉ đêm tại nhà sàn và tham gia các hoạt động như: đốt lửa trại, giao lưu, thưởng thức các làn điệu dân ca truyền thống của địa phương...
Song song đó, chính quyền cũng khuyến khích người dân khôi phục và phát triển các nghề như: dệt thổ cẩm truyền thống, giữ gìn nghệ thuật hát then, đàn tính... Đồng thời, huyện coi trọng công tác tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu hình ảnh hồ Ba Bể đến với đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước. Với tiềm năng và lợi thế rất lớn để phát triển du lịch, các cấp, ngành chức năng đang có những giải pháp, hướng đi cụ thể và từng bước được triển khai. Tin tưởng rằng, du lịch hồ Ba Bể sẽ được nâng lên một tầm cao mới, thúc đẩy du lịch tỉnh nhà phát triển.
TTXT du lịch Bắc Kạn